Spring naar het artikel

Gezonde, energiezuinige en betaalbare schoolgebouwen

Vertalen

Gebruik Google om deze website te vertalen. Wij nemen geen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de vertaling.

In scholen met een gezond binnenmilieu worden kinderen en volwassenen minder vaak ziek. Ze hebben minder allergieën en presteren beter. Gemeenten en schoolbesturen beseffen steeds meer hoe belangrijk gezonde, duurzame en energiezuinige schoolgebouwen zijn.

Wat is een goed binnenmilieu?

Een goed binnenmilieu is een omgeving met een fijne temperatuur, voldoende frisse lucht, prettige lampen en een goede akoestiek. Zo zorgen scholen voor een prettige, gezonde omgeving waar leerlingen en personeel goed kunnen presteren.

Eisen voor een goed binnenmilieu kun je terugvinden in het Programma van Eisen Frisse Scholen van RVO.nl. Er zijn verschillende (kwaliteits)klassen van binnenmilieus.

Wat kunt jij doen?

Om ervoor te zorgen dat het binnenmilieu in een bestaande school zo goed mogelijk is, kun je het volgende doen:

  1. Gebruik wat aanwezig is goed. Denk aan het openen van ramen en gevelroosters, het aanzetten van een apparaat om te luchten. En het op tijd laten zakken van een zonnescherm of het aanpassen van thermostaatknoppen.
  2. Voldoende technisch onderhoud en schoonhouden van het gebouw en de klimaatinstallaties.
  3. Controle van het binnenmilieu.

Bij nieuwbouw of verbouwing van een school is ook het volgende belangrijk:

  1. Alle gewenste binnenmilieu- en energieprestaties opschrijven.
  2. Ontwerp van een compleet bouwtechnisch en installatietechnisch plan. Met oog voor energie- en bedrijfskosten.
  3. Controle van de afgesproken prestaties bij voltooiing en de periode daarna.

Bouw geen nieuwe scholen op plekken met veel verkeer. Daar is de luchtkwaliteit slecht en heb je last van lawaai.

Vanaf 2020 moeten alle nieuwe (school)gebouwen bijna energieneutrale gebouwen (BENG) zijn. Een gezond binnenmilieu hangt nog meer af van de prestaties van apparaten die voor de ventilatie zorgen. Door hogere eisen aan bijvoorbeeld de luchtdichtheid van gebouwen. Het is daardoor nog belangrijker om goed te controleren of deze apparaten goed werken.

Ontdek wat voor invloed jij als leraar of schoolbestuur kunt hebben op het binnenmilieu. Ga aan de slag met het lesprogramma E-learning ‘Beter leren? Ventileren!’. Of werk samen met leerlingen aan de verschillende lesonderdelen van het lesprogramma ‘Energieke scholen’.

De digitale toolkit van het vignet Gezonde School, themacertificaat Milieu, biedt jou informatie over hoe je je school gezond kunt krijgen en houden.

Advies GGD

Zorg voor gebruikersinstructies en moedig het gebruik aan van de installaties en apparaten die er zijn.

Binnenmilieuscan Basisscholen

GGD GHOR NL, een aantal GGD’en en marktpartijen hebben de Binnenmilieuscan Basisscholen ontwikkeld. Dit is een hulpmiddel voor gebruikers van schoolgebouwen. De scan is beschikbaar sinds 2017. En is een hulpmiddel om zelf de binnenmilieukwaliteit op een makkelijke manier te controleren. Maar ook om te kijken of het nodig is om maatregelen te nemen om dit te verbeteren. Het belangrijkste doel: zo goed mogelijk gebruik en onderhoud van de apparaten en spullen die er zijn.

Bij het maken van afspraken over het onderhoud van installaties kun je kiezen voor een prestatiecontract of een inspanningscontract. Een prestatiecontract is een contract waarin afspraken staan over een resultaat. De verkoper van de installatie bepaalt hoe hij dit resultaat bereikt. Maak je geen afspraken over een resultaat, dan spreken we van een inspanningscontract. Veel schoolbesturen kiezen voor een inspanningscontract. Dit leidt er vaak toe dat de resultaten niet zo goed zijn als ze zouden kunnen zijn. Met als gevolg problemen met het binnenmilieu na de installatie.

Advies GGD

Stuur op de gewenste eindkwaliteit tijdens de gebruikersfase, en maak afspraken over prestaties. De GGD Rotterdam-Rijnmond moedigt het gebruik van prestatiecontracten aan voor een beter binnenmilieu. We doen mee aan het landelijk GGD GHOR Nederland-project ‘Prestatiecontract voor een beter binnenmilieu en energie’. In dit project helpt een specialistisch adviesbureau de scholen bij het maken van een prestatiecontract. Daarin staan afspraken over onderhoud, binnenmilieu en energieverbruik.

 

Voorbeeld: LMC Voortgezet Onderwijs

Voor het onderhoud en de verduurzaming koos het LMC Voortgezet Onderwijs (LMC-VO) uit Rotterdam voor een prestatiecontract rond duurzame vernieuwing. GGD GHOR Nederland en een specialistisch adviesbureau hielpen de scholengemeenschap hierbij. Lees meer over de conclusies van LMC-VO in het artikel van Schooldomein (januari 2020).

Veel scholen kennen hun energieverbruik niet. Of weten niet hoe de kwaliteit van het binnenmilieu is. Je energieverbruik kennen, is een voorwaarde om energie te besparen. De manier waarop de klimaatinstallaties werken, is belangrijk voor het maken en houden van een gezond en prettig binnenmilieu.

Advies GGD

Betrek bij de oplevering van een nieuw schoolgebouw een onpartijdige partij. En laat deze controleren of het gebouw aan de belangrijkste prestaties qua binnenmilieu voldoet.

Ga aan de slag met binnenmilieu- en energiemonitoring. Deze apparaten zijn niet zo duur. En kunnen helpen om kosten te besparen. Met deze apparaten weet je altijd wat je verbruikt. En er zijn meer gegevens beschikbaar om de oorzaak van verschillen te ontdekken.

Een gezond en prettig binnenmilieu is er niet zomaar. De wet schrijft alleen minimumeisen voor. Eisen over bijvoorbeeld de temperatuur of kwaliteit van de toegevoerde lucht ontbreken.

Advies GGD

Leg al voor het ontwerp- en bouwproces prestatie-eisen duidelijk vast die makkelijk te controleren zijn. Alleen dan weet iedereen wat het doel is. En is er voldoende basis om de prestaties bij voltooiing te controleren. Het PvE Frisse Scholen van RVO is hiervoor een goede basis. De gemeente Rotterdam heeft een beschrijving van de doelen bij het PvE Frisse Scholen gemaakt.

Ga je aan de slag met de bouw van een nieuwe school of verbouwing van een bestaande school? Stuur dan aan op een complete aanpak. Dit betekent dat je de beste combinatie van verbetermaatregelen (binnenmilieu, energie en milieuvriendelijkheid) neemt.

Doe dit financieel duurzaam: je verdient dan de hogere gebruikskosten voor de klimaatinstallaties terug door energiebesparende maatregelen. (Zoals energiegebruik en onderhoud van de ventilatie-installatie.) De kans is dan groter dat je de ventilatiesystemen goed gebruikt en onderhoudt.

Uit onderzoek blijkt dat veel nieuwe ventilatiesystemen in scholen gemiddeld tot slecht werken. Ze betalen bijvoorbeeld voor Frisse Scholen Klasse B, maar krijgen klasse C of D. De GGD heeft goede ervaringen met de inzet van de ‘Frisse Scholen Toets’ om dit te voorkomen.

Advies GGD

Stel vooraf een duidelijk en makkelijk te controleren Programma van Eisen op voor dingen die met het binnenmilieu te maken hebben. Hiervoor kun je het Programma van Eisen Frisse Scholen van RVO.nl gebruiken. Ga van de volgende punten uit.

  1. Kies bij nieuwbouw en verbouwing op alle onderdelen (lucht, temperatuur, licht en geluid) voor een klasse B-kwaliteit (goed).

  2. Kies bij het onderdeel ‘Kwaliteit van de toevoerlucht’ voor een klasse A-kwaliteit. Met een beetje extra moeite vergeleken met de normale praktijk levert dit veel op. Een veel voorkomende klacht is de droge lucht in nieuwe gebouwen. Deze klacht en de daarbij horende geïrriteerde slijmvliezen en luchtwegen zijn op dit onderdeel terug te voeren.

  3. Kies alleen voor klasse A (heel goed) op één of meerdere onderdelen wanneer je daar extra kwaliteit wenst. Bijvoorbeeld omdat de doelgroep hier speciaal om vraagt. Denk aan extra ventilatie in scholen voor langdurig zieke kinderen.

Kijk tijdens de ontwerpfase goed naar risico’s voor het halen van de prestaties in het  binnenmilieu. Maar kijk ook naar energie en het wegnemen van problemen voor onderhoud. Controleer of het gebouw de prestatie-eisen voor energiebesparing, gemak en binnenmilieu echt haalt. Doe dit op het moment dat het gebouw klaar is, en na ingebruikname (1 jaar na voltooiing).

  1. Op de website van Green Deal Scholen vind je informatie die scholen en gemeenten helpt bij het maken van gezonde, energiezuinige en betaalbare schoolgebouwen.
  2. Leidraad verduurzamen van schoolgebouwen voor basisonderwijs’ van RVO.nl (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland). Deze handleiding is er voor gemeenten en schoolbesturen, die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van scholen in het primair onderwijs (PO). En helpt bij het maken van een duurzaam huisvestingsplan (IHP) en/of duurzaam meerjarenonderhoudsplan (MOP).
  3. Document ‘Van normen naar waarden, kernwaarden voor een gezonde leefomgeving’. Van de Vakgroep Milieu en Gezondheid van GGD GHOR Nederland, RIVM en vele GGD-collega’s. Het doel van dit document is dat de kernwaarden meehelpen aan het maken van een gezonde leefomgeving. Het biedt handvatten aan iedereen die betrokken is en betrokken raakt bij de inrichting van de omgeving waar je woont. En die betrokken is bij de gezondheid en veiligheid. 

    Het document richt zich op (ruimtelijke) keuzes waarmee je de gezondheid het beste beschermt. Denk aan een gezond binnenmilieu, het scheiden van de school en druk verkeer, en een rookvrije omgeving. Bedrijven die voor hinder zorgen, staan op afstand. Maar ook hoe je de gezondheid kan verbeteren. Bijvoorbeeld gezond gewicht, het goed mengen van functies (wonen, werken, diensten). En actief vervoer zoals lopen en fietsen is de standaard. Hierbij gaat het over keuzes in de omgeving van woningen, bij verkeer en op gebouwniveau.

5 jaar Frisse Scholen Toets: wat hebben we ervan geleerd?

Tussen 2014 en 2019 heeft de GGD Rotterdam-Rijnmond gewerkt met de Frisse Scholen Toets. In het rapport  '5 jaar Frisse Scholen Toets: Lessons learned' lees je wat 5 jaar Frisse Scholen Toets in de gemeente Rotterdam heeft opgeleverd. Maar ook wat we hiervan hebben geleerd en hoe we dit gebruiken in een volgend plan.